Όταν η χαρά της γυμναστικής μετατρέπεται σε εφιάλτη

Της Χριστίνας Φιλιππάκη:

«Για πολύ καιρό ρώταγα τον εαυτό μου, φταίω εγώ; Ήμουν υπερβολικά αφελής;», «Μου είχε δώσει ένα χάπι για να με βοηθήσει να κοιμηθώ κατά τη διάρκεια της πτήσης. Ξύπνησα μόνη, στο δωμάτιό του να λαμβάνω την υποτιθέμενη θεραπεία του.

Η αλήθεια είναι ότι διδάσκουμε μικρά παιδιά να εμπιστεύονται τυφλά τους ενήλικες γύρω τους. Βλέπουμε προπονητές να φέρονται σκληρά σε αθλήτριες κι επιλέγουμε να το αγνοήσουμε επειδή «έτσι φτιάχνονται οι πρωταθλητές». Τους μαθαίνουμε ότι ο πρωταθλητισμός θέλει θυσίες, ότι ο πόνος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επιτυχίας, ότι όσο κι αν υποφέρουν, πρέπει να σφίξουν τα δόντια τους και να συνεχίσουν να προπονούνται.

Νόμιζα ότι θα πεθάνω εκείνη τη νύχτα», «Δεν ήθελα να έρθω εδώ επειδή δεν ήθελα το αγέννητο παιδί που κουβαλάω να είναι στον ίδιο χώρο με έναν παιδόφιλο. Τόσο πολύ σε μισώ!» Πρόκειται για τα λόγια τριών από των περίπου εκατόν πενήντα γυναικών που κατέθεσαν στη δίκη εναντίον του Larry Nassar, γιατρού της εθνικής ομάδας γυμναστικής και του Michigan State University. Εκατόν πενήντα νεαρές κοπέλες που εμπιστεύθηκαν έναν άνθρωπο που είχε κερδίσει το σεβασμό του κόσμου της γυμναστικής μόνο και μόνο για να κακοποιηθούν σεξουαλικά από αυτόν. Η κατάσταση θα ήταν αρκετά τραγική ακόμη κι αν επρόκειτο για ένα μεμονωμένο περιστατικό. Πόσο μάλλον όταν ο αριθμός των θυμάτων είναι τόσο αδικαιολόγητα μεγάλος.

Δε θα σταθώ στις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της σεξουαλικής κακοποίησης που υπέστησαν τα θύματα. Άλλωστε, μια απλή έρευνα στο διαδίκτυο εύκολα θα ενημερώσει κάθε ενδιαφερόμενο σχετικά με την υποτιθέμενη θεραπεία με πρόφαση την οποία ο Nassar κακοποιούσε αθλήτριες για περίπου τρεις δεκαετίες. Είναι πλέον επίσημο ότι ο πρώην γιατρός θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του στη φυλακή. Θα ήταν όμως αφελές να προσποιηθούμε ότι η μακροχρόνια φυλάκιση του αποτελεί εγγύηση για την ασφάλεια των μελλοντικών γενεών αθλητριών. Ο Nassar είναι ένα τέρας που κακοποίησε πληθώρα νεαρών αθλητριών. Όμως, όπως δήλωσε η Morgan McCaul, δεν ήταν παρά το σύμπτωμα μίας αρρώστιας, μιας κουλτούρας κακοποίησης που είναι βαθιά ριζωμένη στον κόσμο του πρωταθλητισμού. O Nassar δεν είναι το πρώτο μέλος της αμερικανικής γυμναστικής κοινότητας που εκμεταλλευόμενος το επάγγελμά του κακοποίησε αθλήτριες, και αν δε γίνουν δραστικές αλλαγές δε θα είναι ούτε ο τελευταίος. Φυσικά, η Αμερικανική γυμναστική ομοσπονδία δεν επιδίωξε την κακοποίηση δεκάδων αθλητριών. Όμως, τη διευκόλυνε όταν έδωσε σημαντική δύναμη στη Marta και τον Bela Karolyi, δύο ανθρώπους που είχαν πολλάκις κατηγορηθεί για ψυχολογική και σωματική κακοποίηση έναντι των αθλητριών τους κι όταν αποδεχόμενη το φόβο και τον ψυχολογικό πόλεμο ως τις επιθυμητές τεχνικές προπόνησης, δημιούργησε ένα ψυχοφθόρο, αυταρχικό περιβάλλον, χαρακτηριζόμενο από έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα σε αθλητές και προπονητές.

Η Mattie Larson δήλωσε ότι απεχθανόταν τόσο πολύ τα μηνιαία «training camps» που θα έκανε τα πάντα για να τα αποφύγει. Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να μη βρεθεί στο αποκαλούμενο Ranch των Karolyi παρίστανε ότι γλίστρησε στο μπάνιο και χτύπησε επίτηδες το κεφάλι της στη μπανιέρα όσο πιο δυνατά μπορούσε, ώστε να αποκτήσει ένα καρούμπαλο που θα έκανε τους γονείς της να την πάνε στο νοσοκομείο, φοβούμενοι μία τυχόν διάσειση. Όταν παρευρέθηκε στο επόμενο camp ένα μήνα αργότερα, η Martha Karolyi της απηύθυνε το λόγο μόνο μία φορά. «Κάποτε, η Kim Zmeskal έπεσε από το πάνω κρεβάτι της κουκέτας της και την επόμενη μέρα ήταν στην προπόνηση» της είπε. Είναι άραγε παράξενο που οι έφηβες αθλήτριες δεν κατήγγειλαν ποτέ τι συνέβαινε στη συγκεκριμένη γυναίκα, που υποτίθεται ήταν υπεύθυνη για αυτές κατά τη διαμονή τους στις αθλητικές εγακταστάσεις;

Ο τοξικός κόσμος της αμερικανικής γυμναστικής έκανε τις αθλήτριες να αναζητούν απεγνωσμένα ένα σύμμαχο και πολλές από αυτές τον βρήκαν στο πρόσωπο του Nassar. Ο γιατρός τους έφερνε γλυκά στα δωμάτιά τους όταν οι προπονητές τους έλεγχαν την κάθε τους μπουκιά, τους έδινε συγχαρητήρια για την προσπάθειά τους όταν οι υπόλοιποι ενήλικες γύρω τους είχαν μόνο αρνητική κριτική για αυτές και τους έλεγε θετικά σχόλια για την εμφάνισή τους όταν οι συνάδελφοί του δε δίσταζαν να επισημάνουν την ελάχιστη αύξηση στο βάρος τους. Είχε το δικαίωμα να έρχεται σε επαφή μαζί τους σε όλους τους διεθνείς αγώνες κατά τη διάρκεια των οποίαν δεν μπορούσαν να δουν τους γονείς τους, ακόμη κι όταν αυτοί βρίσκονταν μόλις λίγα μέτρα μακριά. Τις έκανε να πιστέψουν ότι ήταν ο μοναδικός φίλος και σύμμαχός τους σε έναν κόσμο γεμάτο ενήλικες έτοιμους να τις κατακρίνουν. Έτσι, οι περισσότερες από αυτές αρνούνταν να πιστέψουν ότι αυτός ο άνθρωπος θα έκανε κάτι που θα τους έβλαπτε, κι ακόμη κι αν το αποδέχονταν, δεν είχαν κάποιον ενήλικα στον οποίο μπορούσαν να εμπιστευτούν τους προβληματισμούς τους.

Εξακολουθούμε να αναρωτιόμαστε γιατί τα θύματα δε μίλησαν νωρίτερα. Η απάντηση είναι απλή: επειδή ήξεραν πως δε θα τις πίστευαν. Στην πραγματικότητα, κάποιες μίλησαν! Η Larissa Boyce εμπιστεύτηκε την προπονήτρια του MSU, Kathie Klages, η οποία επέλεξε όχι μόνο να την αγνοήσει, αλλά και να την εκθέσει μπροστά σε ολόκληρη την ομάδα της. Αυτό συνέβη το 1997, όταν κάποια από τα θύματα του Nassar δεν είχαν καν γεννηθεί. Αν είχαν ληφθεί τα αυτονόητα μέτρα, ολόκληρες γενιές αθλητριών θα είχαν γλιτώσει από τα ψυχικά τραύματα που πιθανότατα θα τις ακολουθούν για την υπόλοιπη ζωή τους. Η Amanda Thomashow κατήγγειλε την κακοποίηση στην αστυνομία. Το αποτέλεσμα ήταν μία πρόχειρη έρευνα από το MSU που τελικά κατέληξε υπέρ του Nassar. Η Morgan McCaul μίλησε στη μητέρα της, αλλά εκείνη δεν την πίστεψε επειδή η μεγαλύτερη αδερφή της επισκεπτόταν χρόνια το Nassar και είχε μόνο θετικές εμπειρίες. Οι οικογένειες της Aly Raisman και της Maggie Nichols μίλησαν για το πρόβλημα με στελέχη της Αμερικανικής Ομοσπονδίας, που έδωσαν περισσότερη βάση στο πώς θα κρατήσουν το περιστατικό κρυφό παρά στο πώς θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα.

Η Αμερικανική γυμναστική ομοσπονδία φρόντισε ώστε οι εμπλεκόμενες αθλήτριες να μην καταφύγουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ανέβαλλε να κάνει τις απαραίτητες καταγγελίες και εξασφάλισε τη μέγιστη δυνατή διακριτικότητα στη διαχείριση του θέματος. Ακόμη κι όταν ήταν πια ξεκάθαρο ότι ο Nassar ήταν ένοχος, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μη μαθευτεί το πρόβλημα. Άφησαν το Nassar να συνταξιοδοτηθεί ως ένα σεβαστό μέλλος της γυμναστικής κοινότητας. Του επέτρεψαν να διατηρήσει τη φήμη του ως ένας από τους κορυφαίους γιατρούς του αθλήματος και να συνεχίσει, μέσα από άλλους ρόλους να έρχεται σε επαφή με νεαρά κορίτσια. Τα πιο επιφανή στελέχη ενός ονομαστού πανεπιστημίου και της ομοσπονδίας μιας αθλητικής δυναστείας επέλεξαν να προστατέψουν τη φήμη τους και όχι τους αθλητές τους.

Μετά από ένα αδικαιολόγητα μεγάλο χρονικό διάστημα, ο Larry Nassar βρίσκεται στη φυλακή, ένας σημαντικός αριθμός επιφανών ατόμων που με την αδιαφορία τους διευκόλυναν τη δράση του, συμπεριλαμβανομένων του πρώην προέδρου της USAG, Steve Penny, της πρώην προέδρου του MSU, Lou Anna Simon και του Ολυμπιακού προπονητή του 2012 John Geddert, έχουν πια απομακρυνθεί από τις θέσεις τους και το απομονωμένο «Karolyi Ranch» δεν θα αποτελεί πια τις εγκαταστάσεις προπόνησης της εθνικής ομάδας. Όμως, αν δεν υπάρξουν δραστικές αλλαγές στη νοοτροπία του αθλήματος, κάποιος άλλος Larry Nassar σύντομα θα κακοποιεί άλλες αθλήτριες σε ένα άλλο Karolyi Ranch, ενώ ένας άλλος Steve Penny θα κάνει τα στραβά μάτια.

 Τους μαθαίνουμε να είναι «δυνατές», συχνά συγχέοντας τη δύναμη με την ικανότητα τους να υποστούν σιωπηλά κι αδιαμαρτύρητα κάθε είδους δυσκολία. Ίσως είναι πια καιρός να αρχίσουμε να τους μαθαίνουμε ότι τίποτα, ούτε τα χρυσά μετάλλια, ούτε οι αθλητικές υποτροφίες, ούτε οι συμμετοχές σε Ολυμπιακούς Αγώνες, δεν είναι πιο σημαντικό από τη σωματική αλλά και την ψυχική τους υγεία, ότι έχουν κάθε δικαίωμα να λένε όχι ακόμη και στους πιο αξιοσέβαστους ενήλικες γύρω τους και πως ότι και να γίνει μπορούν πάντα να είναι σίγουροι ότι οι οικογένειες και οι προπονητές τους θα είναι πάντα στο πλευρό τους. Και για να τους το διδάξουμε αυτό, πρέπει πρώτα να αρχίσουμε να το πιστεύουμε και οι ίδιοι.